กาลามสูตร 10 ประการ เป็นพระสูตรสำคัญสูตรหนึ่งในพระพุทธศาสนา ที่ปัจจุบันได้รับการยอมรับจากนักวิชาการ และนักวิทยาศาสตร์ได้ยกย่องในแง่ของการมีเหตุผล เพราะเป็นคำสอนที่สอดคล้องกับหลักวิทยาศาสตร์ ซึ่งพระสูตรนี้ถึงแม้จะไม่ยาวแต่มีใจความลึกซึ้งน่าคิดสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันทุกยุคสมัย โดยกาลามสูตรสามารถตีความหมายได้ดังนี้
ตีความหมาย กาลามสูตร 10 ประการ
อย่าเพิ่งเชื่อโดยฟังตามกันมา – บางคนมักจะเชื่อสิ่งต่าง ๆ ตามข่าวลือที่พูดกันปากต่อปากโดยไม่รู้เรื่องราวที่แท้จริง ซึ่งอาจจะทำให้เกิดผลเสียต่อผู้อื่น และตนเอง
อย่าเพิ่งเชื่อโดยถือว่าเป็นของเก่าเล่าสืบๆ กันมา – มีคนจำนวนมากศรัทธาในบางอย่าง เพราะเป็นความเชื่อ ตั้งแต่สมัยโบราณ ซึ่งบางเรื่องไม่ได้ตั้งอยู่บนหลักของเหตุผล จึงไม่ได้หมายความว่าถูกต้องเสมอไป
อย่าเพิ่งเชื่อเพราะข่าวเล่าลือ – ยิ่งในปัจจุบันมีแหล่งให้เสพข่าวมากมายหลายช่องทางทางบางเรื่องก็ไม่ได้เป็นความจริง ถ้าเราไปเชื่อทุกข่าวก็อาจกลายเป็นคนโง่ได้ (ขนาดพยากรณ์อากาศยังพลาดบ่อย ๆ เลย)
อย่าเพิ่งเชื่อโดยอ้างคัมภีร์หรือตำรา – หากมีใครเอาตำรามาอ้างอย่าเพิ่งเชื่อเพราะบางตำราอาจจะผิด หรือบางคนยืนยันทำทุกอย่างตามตำรา ซึ่งแท้จริงแล้วเขาไม่ได้อ่านตำราเลย จึงควรพิจารณาดูก่อน
อย่าเพิ่งเชื่อโดยคิดเดาเอาเอง – การอ้างหาเหตุผลของตัวเองจากการคาดคะเนนั้นอาจจะไม่ถูกต้องเสมอไป ซึ่งทุกอย่างไม่ได้มีความแน่นอนเสมอไป ดังนั้นอย่าเพิ่งตัดสินเรื่องใด ๆ โดยใช้ความคิดของตัวเองเป็นที่ตั้ง
อย่าเพิ่งเชื่อโดยคิดคาดคะเนอนุมานเอา – กาคาดคะเนอนุมานอย่างเช่น คาดว่าจะจะแซงรถคันหน้าพ้นหากเราคาดคะเนความเร็วไม่ถูกก็อาจเกิดอุบัติเหตุได้ ซึ่งพระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า แม้อนุมานเอาก็อย่าเพิ่งเชื่อ
อย่าเพิ่งเชื่อโดยตรึกตรองเอาตามอาการที่ปรากฏ – ในกรณีนี้ก็อย่างเช่น เห็นคนแต่งตัวดีก็คิดว่าเป็นคนใหญ่โต ร่ำรวย แต่จริง ๆ อาจเป็นโจรก็ได้
อย่าเพิ่งเชื่อเพราะเห็นว่าต้องกับความเห็นของตน – หากเรามีความเชื่อบางอย่างแล้วมีใครมาพูดสอดคล้องตามความคิดยิ่งทำให้คิดว่าความเห็นของตนนั้นถูกต้องซึ่งก็ไม่แน่เสมอไป รวมถึงอาจถูกหลอกได้ เพราะเขาเห็นว่าเราเชื่ออยู่ก่อนแล้ว
อย่าเพิ่งเชื่อว่าผู้พูดควรเชื่อได้ – มิได้หมายความว่าไม่ให้เชื่อ แต่ก่อนจะเชื่อควรจะพิจารณาดูก่อน ไม่ว่าคนที่พูด เป็นคนใหญ่คนโตนั้น หรือแม้แต่พระสงฆ์ เราควรจะฟังหูไว้หู และใช้วิจารณญาณให้มาก
อย่าเพิ่งเชื่อว่าผู้พูดนั้นเป็นครูของเรา – ความหมายในข้อนี้ คือ แม้แต่ครูของเราก็อาจจะพูดผิดหรือทำผิดได้ ดังนั้นเราควรฟัง และคิดตามให้ดี
จะเห็นได้ว่า กาลามสูตร 10 ประการ เป็นพระสูตรที่ให้อิสระในด้านความคิด แต่ไม่ได้เราเชื่อทุกอย่างควรพิจารณาให้ดีแล้วจึงค่อยเชื่อ ไม่เชื่ออะไรอย่างไร้เหตุผล ส่งผลทำให้สิ้นทุกข์ถึงแม้ทุกข์ยังไม่หมดไปในทันที แต่ก็มีความสงบสุขในชีวิตเพิ่มขึ้น
